Holybreak - Sanktuarium Matki Bożej Adorującej we Wrocławiu

Sanktuarium Matki Bożej Adorującej we Wrocławiu

Plac Katedralny 18, 50-329 Wrocław

Sanktuarium Maryjne

UDOSTĘPNIJ

ZAPISZ

Źródło: Wikimedia Commons

Portal głównego wejścia

Źródło: Wikimedia Commons

Prezbiterium - ołtarz główny i stalle

Źródło: Wikimedia Commons

Nawa boczna w kierunku ambitu

Źródło: Wikimedia Commons

O sanktuarium:

Archikatedra św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu– rzymskokatolicki gotycki kościół parafialny, a także katedralny biskupów wrocławskich zlokalizowany na wrocławskim Ostrowie Tumskim przy placu Katedralnym. Obecna, czwarta katedra pochodzi zasadniczo z okresu gotyku, z XIII–XIV w. Poprzedzały ją jednak 3 inne kościoły znajdujące się w tym samym miejscu. Obecny kształt jest efektem barokowych uzupełnień oraz współczesnych restauracji po zniszczeniach wojennych. Uchodzi za pierwszą w pełni gotycką świątynię na ziemiach polskich. W latach 1244–1272 biskup Tomasz I rozbudował katedrę od wschodu o prosto zamknięty ceglany chór z obejściem w stylu wczesnego gotyku katedralnego, nad narożami obejścia ulokowano dwie niewielkie wieże, które pozostały nieukończone do dziś. Elewacja wschodnia otrzymała wielkie okno przeźroczowe, ponadto w szczycie ulokowano okno poddasza. Prezbiterium nakryto sklepieniami sześciodzielnymi. Około roku 1315 biskup Henryk z Wierzbna zaczął od strony wież budować nową gotycką nawę. Budowę kontynuował biskup Nanker i ukończył ją około 1349 roku biskup Przecław z Pogorzeli, budując od zachodu nawę główną i od południowego wschodu zakrystię w stylu gotyku redukcyjnego. Nowe nawy zaczęto budować od zachodu, otaczając murami stare nawy romańskie, popełniono jednak błąd i oś nawy głównej przesunięta jest od osi prezbiterium o kilkanaście centymetrów, co jest widoczne do dziś w postaci uskoku w południowej zewnętrznej ścianie katedry. Kolejnym etapem była ulokowana za obejściem kaplica Mariacka, zwana też małym chórem, dzieło mistrza Pieszki z lat 1354–1368. Z kolei kaplice boczne i górne kondygnacje wieży północno-zachodniej wraz z hełmem powstały w XV wieku. Wieżę południowo-zachodnią zbudowano tylko do wysokości czterech kondygnacji. Ostatnie przęsło nawy głównej katedry, powstałe w miejscu dawnego romańskiego transeptu, jest dwukrotnie szersze. Przęsło to nakryto asymetrycznym sklepieniem złożonym z trzech trójpromieni, na wzór podobnego przęsła ołtarzowego z katedry w Krakowie. W 1517 roku biskup Jan Turzo ufundował nowy portal zakrystii, uważany za pierwsze dzieło renesansu na Śląsku. 19 czerwca 1540 pożar strawił dach, dzwony i hełm wieży północnej. Hełm odbudowano go 16 lat później, ale już w stylu renesansowym; identyczny hełm uzyskała podwyższona w latach 1568–1580, lecz zbudowana w uproszczonych formach wieża południowa. Poważnymi zmianami w architekturze katedry były likwidacja uszkodzonej w pożarze ozdobnej balustrady osłaniającej rynnę dachową i podwyższenie o około metr murów prezbiterium, przez co zrównały się wysokością z nawą. We wnętrzu chóru wykonano w tynku nową renesansową dekorację. W 1633 podczas walk wojsk cesarskich ze Szwedami i wojskami sasko-brandenburskimi spłonęły wieża południowa, południowa część katedry i dach zakrystii. Zniszczenia jednak odbudowano, w 1672 dobudowano barokową kaplicę Najświętszego Sakramentu, a w latach 1680–1700 kaplicę św. Elżbiety, którą ufundował ordynariusz wrocławski kardynał Fryderyk Hessen (potomek świętej). W następnym okresie biskup Franciszek Ludwik Neuburg ufundował (1716-24 według proj. Fischera von Erlach) kaplicę elektorską Bożego Ciała, a w 1749 dziekan kapituły Krzysztof Runnerch kaplicę zmarłych. Kolejny pożar 9 czerwca 1759 zniszczył hełmy wież wraz z dzwonami, dach nad nawami, zakrystię, mały chór i organy. Zniszczenia stopniowo odbudowywano przez następne 150 lat, wieże otrzymały proste daszki namiotowe, zaś zawalony szczyt zachodni zastąpiono skromniejszym o formach klasycystycznych. W wieku XIX Carl Lüdecke dokonał przebudowy wnętrza katedry i elewacji zachodniej z przedsionkiem w stylu neogotyckim. Dalsze prace prowadzone były w początku XX w. pod kierownictwem Hugona Hartunga, m.in. uzupełniono zniszczoną w pożarze z 1759 kamieniarkę wieży północno-zachodniej, a skromniejszą do tej pory wieżę południowo-zachodnią ozdobiono w podobny sposób. W latach 1912 i 1922 wzniesiono nowe hełmy, z czego późniejszy z nich, południowy, projektu Josepha Ebersa, otrzymał formy silnie uproszczone. Biskupstwo wrocławskie w 1930 roku zostało podniesione do rangi arcybiskupstwa i metropolii, a katedra stała się archikatedrą. Ponowna renowacja w latach 30. prowadzona przez Günthera Grundmanna doprowadziła do skucia polichromii i likwidacji neogotyckiego gzymsu w chórze. Piętnaście lat później, podczas oblężenia przez Armię Czerwoną twierdzy Wrocław, uległo zniszczeniu aż 70% katedry. Zrujnowane zostały hełmy, dachy, sklepienia głównej nawy, spłonęły organy i część malowideł. Wstępna odbudowa pod kierownictwem architekta Marcina Bukowskiego trwała do 1951 r., kiedy 29 lipca prymas Polski Stefan Wyszyński dokonał ponownego poświęcenia archikatedry. Obecna katedra jest trójnawową gotycką orientowaną bazyliką z otoczonym obejściem (ambitem) i czworobocznie zakończonym chórem o długości 98 m i szerokości 44,5 m. Zarówno zachodnia, jak i wschodnia elewacja flankowane są wieżami, z czego wschodnie od późnego średniowiecza pozostają nieukończone. Katedra posiada trzy wejścia: główne, od zachodu, prowadzące przez domek portalowy oraz dwa boczne, od północy i południa. Katedra otoczona jest wieńcem kaplic pochodzących w większej części z okresu gotyku. Posiada ponadto cztery różnej wielkości kaplice barokowe. Elewacje wszystkich barokowych kaplic poddano w 1997, przed kongresem eucharystycznym w 1997 i obchodami roku jubileuszowego 2000 renowacji, nadając im intensywne barwy, zbliżone do tych, jakie posiadały pierwotnie. Warto wyróżnić następujące wielkie kaplice archikatedry: Kaplica św. Elżbiety przylegająca od wschodu do wieży południowo-wschodniej, barokowa, z lat 1682–1700. Została ufundowana przez biskupa wrocławskiego kardynała Fryderyka Heskiego, jej autorem jest włoski architekt Giacomo Scianzi. Kaplica posiada własną zakrystię przyległą od wschodu, nakrytą pulpitowym daszkiem oraz wyodrębnione prezbiterium zwrócone na południe. Nawa przekryta jest kolebką, a w środkowej części kopułą z latarnią ustawioną na bębnie o eliptycznym rzucie. W kaplicy znajdują się nagrobek fundatora (po stronie północnej) i ołtarz z rzeźbą św. Elżbiety (po stronie południowej). Ściany pokryte są freskami autorstwa Andrzeja Kowalskiego przedstawiającymi sceny z życia patronki. Nad wejściem do kaplicy jest umieszczone popiersie jej fundatora pochodzące z pracowni Berniniego. Kaplica Mariacka na osi katedry, a zatem na przedłużeniu chóru, przylega do dwóch przęseł obejścia. Ta gotycka kaplica, określana niekiedy jako mały chór z lat 1354–1365, ufundowana została przez biskupa Przecława z Pogorzeli i zaprojektowana przez muratora Pieszkę jako kaplica kolegium mansjonarskiego. Kaplica jest jednonawowa, dwuprzęsłowa z wydzielonym węższym czworobocznym również dwuprzęsłowym prezbiterium. Zachodnie przęsło prezbiterium sklepione jest krzyżowo, pozostałe przęsła posiadają sklepienia pięciopodporowe. W kaplicy znajdują się tumba fundatora, a ponadto nagrobek biskupa Jana IV autorstwa Petera Vischera starszego z 1503 oraz liczne epitafia. Główny ołtarz kaplicy jest barokowy i zawiera kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Kaplica Elektorska lub Bożego Ciała przylegająca do wieży północno-wschodniej, barokowa, z lat 1716–1724. Kaplicę ufundował na swe mauzoleum biskup Ludwik Franciszek von Pfalz-Neuburg, który będąc jednocześnie biskupem Trewiru i Moguncji należał do elektorów Rzeszy Niemieckiej – stąd nazwa kaplicy. Projektantem był znany wiedeński architekt Johann Bernhard Fischer von Erlach. Dekorację malarską wykonał Carlo Carlone, prace rzeźbiarskie są dłuta Ferdinanda Maximiliana Brokoffa. Kaplica ta stanowi pendant do kaplicy św. Elżbiety, jej prezbiterium skierowane jest na północ. Także ta kaplica posiada kopułę z latarnią osadzoną na bębnie o eliptycznym rzucie. W kaplicy pochowano Marię Kazimierę Sobieską, wnuczkę Jana III Sobieskiego. Kaplica św. Jana Chrzciciela z 1408, przebudowana później na mauzoleum biskupa Jana Turzona, przylega do północno-wschodniej wieży od północy. Z renesansowego nagrobka Turzona, obejmującego niegdyś również tumbę z baldachimem, zachowała się tylko płyta z pełnopostaciową rzeźbą przedstawiającą biskupa.

Czytaj więcej

Mapa:

Sanktuaria w pobliżu: