Sanktuarium La Verna
Piazzale o quadrante, Chiusi della Verna
Sanktuarium 艢wi臋tego
艣w. Franciszek z Asy偶u
UDOST臉PNIJ
ZAPISZ
 16
O sanktuarium:
Franciszka艅skie sanktuarium La Verna, po艂o偶one kilka kilometr贸w od Chiusi della Verna, w prowincji Arezzo i diecezji Arezzo-Cortona-Sansepolcro, na terenie Parku Narodowego Las贸w Casentino, G贸ry Falterona i Campigna, jest jednym z najs艂ynniejszych klasztor贸w Casentino i jednym z najwa偶niejszych miejsc franciszkanizmu, znanym z tego, 偶e jest miejscem, w kt贸rym 艣wi臋ty Franciszek z Asy偶u otrzyma艂 stygmaty 14 wrze艣nia 1224 roku. Zbudowane na po艂udniowej stronie g贸ry Penna na wysoko艣ci 1128 metr贸w, sanktuarium - cel wielu pielgrzym贸w - mie艣ci liczne kaplice i miejsca modlitwy i skupienia. Jak sama nazwa wskazuje, sanktuarium wznosi艂o si臋 nad miejscem kultu staro偶ytnej bogini Laverny, co potwierdza 艣wiadectwo ojca Salvatore Vitale, XVII-wiecznego uczonego franciszka艅skiego: "O przyczynie, dla kt贸rej ta 艢wi臋ta G贸ra zosta艂a nazwana Laverna. Ta 艢wi臋ta G贸ra, zgodnie z tradycj膮 bardzo staro偶ytnej pami臋ci, jest znana i przez wielu autor贸w, 偶e zosta艂a nazwana Laverna z powodu 艣wi膮tyni Laverny, poga艅skiej bogini z艂odziei, zbudowanej tutaj i odwiedzanej przez wielu rabusi贸w i z艂odziei, kt贸rzy 偶yli w g臋stych lasach, kt贸re j膮 pokrywaj膮; oraz grube, g艂臋bokie i ohydne jaskinie i w膮wozy, w kt贸rych bezpiecznie mieszkali, aby rozbiera膰 i 偶erowa膰 na podr贸偶nych... ". Staro偶ytny poga艅ski kult bogini Laverny, od kt贸rej imienia pochodzi r贸wnie偶 nazwa gminy Chiusi della Verna, by艂 adresowany jako obro艅ca uciekinier贸w, w膮woz贸w i kryj贸wek, typowych dla tego g贸rzystego terytorium; to samo znaczenie mia艂 staro偶ytny poga艅ski kult g贸rskiego boga Pena, od kt贸rego wywodzi si臋 nazwa Apeniny i nazwa g贸ry Penna, w pobli偶u kt贸rej znajduje si臋 sanktuarium. Franciszka, kt贸ry wiosn膮 1213 roku spotka艂 si臋 z hrabi膮 Orlando di Chiusi w Casentino w San Leo, w Montefeltro, kt贸ry pod wra偶eniem jego kaza艅, chcia艂 podarowa膰 mu g贸r臋 La Verna, kt贸ra p贸藕niej sta艂a si臋 miejscem licznych i d艂ugich okres贸w odosobnienia. "Mam bardzo pobo偶n膮 g贸r臋 w Toskanii, zwan膮 Monte della Vernia, kt贸ra jest bardzo samotna i zbawienna i jest zbyt dobra dla tych, kt贸rzy chc膮 pokutowa膰 w miejscu oddalonym od ludzi lub dla tych, kt贸rzy chc膮 prowadzi膰 samotne 偶ycie. Je艣li ci臋 to zadowoli, ch臋tnie oddam je tobie i twoim towarzyszom za zdrowie mojej duszy". (Hrabia Orlando Catani z Chiusi della Verna przed podarowaniem g贸ry 艣w. Franciszkowi z Asy偶u, 1213 r.). W nast臋pnych latach zbudowano kilka ma艂ych cel i kaplic臋, po艣wi臋conych z woli 艣w. Franciszka Dziewicy Anielskiej, kt贸ra ukaza艂a mu si臋 we 艣nie, wskazuj膮c mu miejsce i wymiary tego pierwszego ko艣cio艂a, kt贸ry zosta艂 zbudowany w latach 1216-1218. Decyduj膮cym impulsem dla rozwoju wi臋kszego klasztoru by艂 epizod stygmat贸w, kt贸ry wydarzy艂 si臋 w 1224 roku na tej g贸rze, kt贸r膮 艣wi臋ty ju偶 wcze艣niej preferowa艂 jako idealne miejsce do oddania si臋 medytacji. Jego pierwsza cela, zbudowana z drewna i ziemi, znajdowa艂a si臋 na Sasso spicco. Ostatnia wizyta Franciszka na g贸rze mia艂a miejsce w sierpniu tego samego roku, na 40-dniowe duchowe rekolekcje i post w ramach przygotowa艅 do 艣wi臋ta 艣w. Kaza艂 zbudowa膰 drewnian膮 cel臋 na klifie bardziej odosobnionym ni偶 miejsce poprzedniej kaplicy. Tam 14 wrze艣nia 1224 r., pogr膮偶ony w modlitwie, otrzyma艂 stygmaty. Od tego momentu La Verna sta艂a si臋 艣wi臋tym miejscem, do tego stopnia, 偶e papie偶 Aleksander IV obj膮艂 j膮 papiesk膮 opiek膮. W 1260 r. ko艣ci贸艂 Santa Maria degli Angeli zosta艂 powi臋kszony i konsekrowany w obecno艣ci 艣w. Bonawentury i licznych biskup贸w. Wok贸艂 niego zbudowano ma艂y klasztor, a niedaleko, w kierunku miejsca mistycznego wydarzenia, inne kaplice. Kilka lat p贸藕niej obszar ten zosta艂 przekszta艂cony dzi臋ki serii budowli sfinansowanych przez hrabiego Simone Guidi di Battifolle: W 1263 r. w pobli偶u miejsca, w kt贸rym mia艂 miejsce cud, wzniesiono Kaplic臋 Stygmat贸w, p贸藕niej freskowan膮 przez Taddeo Gaddi, a druga cela 艣wi臋tego zosta艂a przekszta艂cona w kaplic臋 zwan膮 Kaplic膮 Krzy偶a; w 1264 r. zbudowano oratorium 艣w. Antoniego z Padwy, a by膰 mo偶e tak偶e 艣w. Bonawentury; oko艂o 1267 r. zbudowano ma艂y klasztor z pi臋cioma celami, aby pomie艣ci膰 kap艂an贸w, kt贸rzy odprawiali dzie艅 i noc w kaplicy. Nast臋pnie na g贸rze utworzono dwa s艂upy: jeden wok贸艂 pierwszej bazyliki, w pobli偶u kt贸rej znajduje si臋 jedyne wej艣cie, "Beccia" i wok贸艂 kt贸rego znajduje si臋 w艂a艣ciwy klasztor, a drugi wok贸艂 kaplicy Stygmat贸w. Interwencje patronowane przez hrabiego r贸wnie偶 przekszta艂ci艂y to miejsce w cel pielgrzym贸w, coraz liczniejszych mi臋dzy XIII a XIV wiekiem. Sta艂y wzrost liczby pielgrzym贸w przybywaj膮cych do tego miejsca sk艂oni艂 do budowy wi臋kszego ko艣cio艂a, kt贸ry mia艂 sta膰 si臋 g艂贸wnym ko艣cio艂em po艣wi臋conym Matce Bo偶ej Wniebowzi臋tej, rozpocz臋tym w 1348 roku z inicjatywy hrabiego Tarlato di Pietramala i jego 偶ony Giovanny di Santa Fiora. Ko艣ci贸艂 pozosta艂 jednak niedoko艅czony do 1459 roku. W XIV wieku niewiele si臋 zmieni艂o, ale pod koniec XIV wieku na miejscu pierwszej celi Franciszka zbudowano kaplic臋 po艣wi臋con膮 Marii Magdalenie, zwie艅czon膮 inn膮 kaplic膮, znan膮 jako kaplica kardyna艂a, poniewa偶 kardyna艂 Galeotto di Pietramala zosta艂 tam pochowany, p贸藕niej po艣wi臋cony 艣w. W tym samym czasie pi臋膰 cel w pobli偶u kaplicy Stygmat贸w uleg艂o zniszczeniu, a niekt贸rzy zakonnicy zacz臋li w nich nie mieszka膰, do tego stopnia, 偶e w 1400 roku inny Guidi, Roberto di Battifolle, sfinansowa艂 ich odbudow臋, kt贸ra jednak nie zosta艂a przeprowadzona przez jego nast臋pc贸w. W XV wieku nast膮pi艂a znacz膮ca zmiana: bior膮c pod uwag臋 niebezpiecze艅stwa dekadencji, w 1432 roku papie偶 Eugeniusz IV powierzy艂 religijne zarz膮dzanie sanktuarium obserwantom, a patronat Signorii Florencji, kt贸ra sprawowa艂a go de facto poprzez Corporazione dell'Arte della Lana (Cech Sztuki We艂nianej), kt贸ry mia艂 pozosta膰 patronem 艣wi臋tej g贸ry przez d艂ugi czas. Pi臋膰 cel zosta艂o natychmiast zburzonych, zdecydowano, 偶e wszyscy zakonnicy (a nie tylko pi臋ciu) powinni sprawowa膰 pos艂ug臋 w Kaplicy Stygmat贸w i ustanowiono uroczyst膮 codzienn膮 procesj臋 do niej, kt贸ra jest praktykowana do dzi艣. Pocz膮tkowo nie podj臋to 偶adnych wi臋kszych prac: w 1441 roku obok obecnego Korytarza Stygmat贸w zosta艂a zbudowana kolejna kaplica przez Capitano del Popolo Florencji, Pietro Orsiniego, kt贸ry wyzdrowia艂 z parali偶u, a nast臋pnie zburzona po trz臋sieniach ziemi w 1917 i 1918 roku. Jednak to na prze艂omie po艂owy stulecia rozpocz臋艂y si臋 prace budowlane, kt贸re nada艂y Vernie wygl膮d widoczny do dzi艣: w 1450 roku wznowiono prace nad budow膮 g艂贸wnego ko艣cio艂a, kt贸rego prezbiterium uko艅czono w 1457 roku, a dach w 1459 roku. W 1472 roku prymitywny klasztor zosta艂 niemal ca艂kowicie zniszczony i odbudowany dwa lata p贸藕niej, r贸wnie偶 dzi臋ki funduszom z Cechu We艂niarzy. Wok贸艂 klasztoru wzniesiono kru偶ganki i du偶y refektarz, kt贸re istniej膮 do dzi艣. W 1475 r. w ko艣ciele Wniebowzi臋cia Naj艣wi臋tszej Maryi Panny wzniesiono kaplic臋 Niccolini, pierwsz膮 z dw贸ch ma艂ych kaplic neobrunela艅skich, w kt贸rej umieszczono pierwsz膮 glazurowan膮 terakot臋, kt贸ra dotar艂a do Sanktuarium, Zwiastowanie autorstwa Andrei della Robbia. Dzie艂o to wyznacza pocz膮tek wielkiego cyklu "robbiane" wykonanych dla Sanktuarium. Wyb贸r takich artefakt贸w do dekoracji tego miejsca by艂 podyktowany wzgl臋dami praktycznymi (ich odporno艣膰 na surowy i wilgotny klimat, bardziej ni偶 malowid艂a i freski), ale tak偶e symbolicznymi: w miejscu, w kt贸rym uczy si臋 kocha膰 Siostr臋 Ub贸stwo, artefakty te s膮 przecie偶 niczym innym jak ziemi膮, cho膰 pomalowan膮 i pokolorowan膮. W ostatniej 膰wierci XV wieku przypada zatem wielki sezon Della Robbia w La Verna: Wkr贸tce po Zwiastowaniu Andrea della Robbia, wspomagany przez sw贸j warsztat, wykona艂 艢wi臋tego Franciszka i 艢wi臋tego Antoniego Opata po obu stronach 艂uku triumfalnego (ok. 1475-80), Narodzenie Brizi w kaplicy symetrycznej do kaplicy Niccolini, Ukrzy偶owanie w kaplicy Stygmat贸w (1481), Madonn臋 Przepasan膮 w o艂tarzu g艂贸wnym Naj艣wi臋tszej Maryi Panny Anielskiej (1488), Wniebowst膮pienie w kaplicy Naj艣wi臋tszej Maryi Panny Wniebowzi臋tej (ok. 1485-90), o艂tarze do podzia艂u ko艣cio艂a mniejszego (ok. 190-93). W 1480 r. kaplica 艣w. Sebastiana zosta艂a dodana do Stygmat贸w, podczas gdy w 1495 r. herb Arte della Lana, konkretny symbol florenckiego patronatu, zosta艂 dodany do sklepienia g艂贸wnego ko艣cio艂a, a w nast臋pnym roku dodano portyk na zewn膮trz, przed fasad膮 i po bokach. Ko艣ci贸艂 zosta艂 uko艅czony p贸藕niej, w 1509 roku. Gdy g艂贸wny ko艣ci贸艂 by艂 bliski uko艅czenia, a wiele pomieszcze艅 otwartych dla wiernych zosta艂o udekorowanych, podj臋to si臋 dekoracji klasztoru, wzywaj膮c Gerino Gerino w 1500 roku, wraz z jednym lub mo偶e dwoma jego wsp贸艂pracownikami, do fresku tondi ze 艣wi臋tymi i b艂ogos艂awionymi zakonu franciszka艅skiego na korytarzach dormitorium. W latach 1511-1514 hrabia Francesco di Montedoglio zleci艂 budow臋 kaplicy, w kt贸rej znajdowa艂a si臋 Pieta i 艣wi臋ci namalowani przez Santi Buglioni i jego asystent贸w w latach 1525-1532, a kt贸ra p贸藕niej s艂u偶y艂a jako wej艣cie do Korytarza Stygmat贸w. W latach 1519-20 na miejscu 艣ci臋tego w poprzednim roku buka, pod kt贸rym modli艂 si臋 zakonnik, zbudowano kaplic臋 po艣wi臋con膮 b艂ogos艂awionemu Janowi. W 1549 r. Kosma I i Eleonora z Toledo interweniowali w sanktuarium, aby zbudowa膰 wewn臋trzne kwatery dla go艣ci oraz infirmeri臋 i aptek臋, wok贸艂 tak zwanego kru偶ganka Vasari. W latach 1578-1580 zbudowano Korytarz Stygmat贸w, aby u艂atwi膰 dost臋p i procesje do Kaplicy Stygmat贸w, nawet w niesprzyjaj膮cych warunkach pogodowych. Korytarz zosta艂 pokryty freskami zaraz po wybudowaniu, ale dekoracja bardzo szybko uleg艂a zniszczeniu. W latach 1580-1581 zbudowano kaplic臋 Penna i kaplic臋 Loddi della Rocca, a wkr贸tce potem dodano wielkie organy do g艂贸wnego ko艣cio艂a w 1586 r., aw 1588 r. Niccolini dodali o艂tarz po艣wi臋cony 艣w. Franciszkowi do prawej 艣ciany, gdzie mia艂a powsta膰 Kaplica Relikwii. W 1593 r. budowa kilku cel nad Kaplic膮 Krzy偶a 艣wiadczy o wznowieniu praktyki pustelniczej. W 1597 r. Bractwo Dobroczy艅c贸w Florencji zosta艂o za艂o偶one przez Bartolomeo di Giovanni del Capinera i innych florentczyk贸w, kt贸rzy przez d艂ugi czas co roku udawali si臋 w procesji do Sanktuarium i kt贸rzy byli tak wa偶ni pod wzgl臋dem darowizn i funduszy. Wa偶nym darem od nich jest szata na Zes艂anie Ducha 艢wi臋tego, obecnie w muzeum, by膰 mo偶e przyniesiona do Sanktuarium w tym czasie. Na pocz膮tku XVII wieku w g艂贸wnym ko艣ciele dokonano szeregu interwencji: w 1601 roku zbudowano kaplic臋 Ridolfi, do kt贸rej przeniesiono o艂tarz Della Robbia z Wniebowst膮pieniem, kt贸ry znajdowa艂 si臋 na o艂tarzu g艂贸wnym, aw 1604 roku Cristoforo Montini ufundowa艂 o艂tarz po艣wi臋cony Wniebowzi臋ciu na lewej 艣cianie, kt贸ry p贸藕niej sta艂 si臋 o艂tarzem 艣w. Na zewn膮trz Sanktuarium, w 1602 r. po艣wiadczona jest budowa Cappella degli Uccelli (Kaplica Ptak贸w), na drodze prowadz膮cej z Beccia, gdzie p贸藕niej, w 1612 r., hospicjum dla kobiet zosta艂o zbudowane przez dobroczy艅c贸w Florencji. W tych latach, a dok艂adniej w 1607 r., odwiedzi艂 j膮 Jacopo Ligozzi, kt贸ry swoimi rysunkami, przet艂umaczonymi p贸藕niej na ryciny, wni贸s艂 wa偶ny wk艂ad w realizacj臋 opis贸w Sacro Monte della Verna z 1612 r., napisanych przez ksi臋dza Lino Moroniego, praktycznie pierwszego ilustrowanego przewodnika po tym miejscu. W 1625 r., z woli ministra generalnego, sanktuarium przesz艂o pod opiek臋 Braci Mniejszych Reformat贸w, kt贸rych surowy rygor by艂 natychmiast nie do pogodzenia z charakterystyk膮 klasztoru jako sanktuarium, a tym samym celem licznych pielgrzym贸w i wieloletnim powo艂aniem do go艣cinno艣ci. Wkr贸tce konieczne sta艂o si臋 dostosowanie zreformowanej regu艂y do tego miejsca, a tak偶e pewne odst臋pstwa w zakresie utrzymania, 偶ycia i us艂ug niezb臋dnych dla tak ruchliwego sanktuarium, a ponadto zlokalizowanego w tak nieprzepuszczalnym miejscu. W ten spos贸b, opr贸cz praktyki kontemplacyjnej, klasztorowi przyznano pewn膮 autonomi臋 praktyczn膮 i materialn膮, a偶 do, na przyk艂ad, utworzenia warsztatu w 1628 roku. Micha艂a Archanio艂a na lewej 艣cianie w 1635 r., a przede wszystkim zbudowanie w tym samym roku, w miejscu XVI-wiecznego o艂tarza 艣w. Franciszka, Kaplicy Relikwii z przylegaj膮cymi do niej szafami do ich przechowywania, kt贸ra nadal istnieje. Dwa lata p贸藕niej, w 1637 roku, umieszczono kamienn膮 ambon臋 i konfesjona艂y, r贸wnie偶 nadal widoczne w ko艣ciele. W 1643 r. wybudowano now膮 pustelni臋 przylegaj膮c膮 do kaplicy Stygmat贸w. W zwi膮zku z tym kaplica Krzy偶a zosta艂a zmniejszona o po艂ow臋, tworz膮c w g贸rnej kondygnacji przej艣cie do ch贸ru wspomnianej kaplicy dla pustelnik贸w. Wkr贸tce potem, uko艅czony w 1644 roku, powsta艂 refektarz dla tercjarzy, kt贸ry zmodyfikowa艂 struktur臋 XVI-wiecznego klasztoru. W 1646 r. rozpocz臋to r贸wnie偶 dzia艂alno艣膰 m艂yna we艂nianego, dodaj膮c do innych dzia艂a艅 ju偶 obecnych w sanktuarium. Je艣li chodzi o dekoracje, Fra' Emanuele da Como pracowa艂 na miejscu w 1670 r. Wykona艂 freski w Korytarzu Stygmat贸w i dostarczy艂 dwa o艂tarze do du偶ego ko艣cio艂a. Prace budowlane kontynuowano w XVIII wieku: w latach 1705-1709 wewn臋trzne kwatery go艣cinne zosta艂y powi臋kszone poprzez dodanie pi臋tra z loggi膮 do ju偶 istniej膮cego pierwszego pi臋tra. W latach 1710-1712 na drugim pi臋trze klasztoru zbudowano now膮 du偶膮 bibliotek臋, a kilka lat p贸藕niej, w 1721 roku, w ko艣ciele wzniesiono nowy marmurowy o艂tarz g艂贸wny, uzupe艂niony w 1731 roku dwoma pos膮gami 艣wi臋tego Franciszka i 艣wi臋tego Antoniego z Padwy oraz dwoma anio艂ami autorstwa Gaetano Masoni. W 1810 i 1866 roku bracia zostali tymczasowo wydaleni w wyniku kasaty zakon贸w. W sierpniu 1921 roku papie偶 Benedykt XV podni贸s艂 ko艣ci贸艂 Santa Maria Assunta do rangi bazyliki mniejszej. By艂 to pierwszy zal膮偶ek tego miejsca, zam贸wiony bezpo艣rednio w 1216 roku przez samego 艣w. Franciszka, odzwierciedlaj膮cy prostot臋 Asy偶u, a tak偶e nazw臋, po艣wi臋con膮 wydarzeniu objawienia maryjnego 艣wi臋temu, kt贸re mia艂o miejsce w tym samym roku. Hrabia Orlando pom贸g艂 nast臋pnie sfinansowa膰 pierwotn膮 struktur臋, ale dopiero w 1250 roku, na polecenie kardyna艂a Rainaldo da Segni i papie偶a Innocentego IV, ma艂y ko艣ci贸艂 zosta艂 powi臋kszony do obecnych rozmiar贸w, a nast臋pnie konsekrowany w 1260 roku. Ko艣ci贸艂 jest otoczony niskim portykiem, kt贸ry rozci膮ga si臋, aby zamkn膮膰 przestrze艅 z przodu, z kt贸rej jest dost臋p do klasztoru i ma艂ego pomieszczenia, obecnie u偶ywanego jako targ, przylegaj膮cego do bramy wej艣ciowej w kierunku lasu, do kt贸rego prowadzi brukowana droga z wioski Beccia. Wn臋trze kaplicy ma jedn膮 sal臋, podzielon膮 na dwie cz臋艣ci przegrod膮. Po renowacji i rozbudowie pod koniec XIII wieku, z pierwotnej konstrukcji ko艣ci贸艂 zachowa艂 jedynie dzwon z 1257 roku, obecny na ma艂ej 偶ebrowanej dzwonnicy. Wewn膮trz, na 艣cianach przestrzeni przed 艣cian膮 dzia艂ow膮, powsta艂ej w wyniku wspomnianej wcze艣niej rozbudowy, znajduj膮 si臋 dwa p艂贸tna florenckiego malarza Ferdinando Folchi z 1877 r., jedno przedstawiaj膮ce spotkanie 艣w. Franciszka z hrabi膮 Orlando Catani w twierdzy San Leo, kiedy ten ostatni podarowa艂 zakonnikowi 艣wi臋t膮 g贸r臋 La Verna 8 maja 1213 r., a drugie przedstawiaj膮ce wydarzenie po艣wi臋cenia ma艂ego ko艣cio艂a Naj艣wi臋tszej Maryi Pannie Anielskiej. Po obu stronach przegrody znajduj膮 si臋 dwa p艂askorze藕bione o艂tarze z glazurowanej terakoty, jeden przedstawiaj膮cy Narodzenie Pa艅skie ze 艣w. Franciszkiem i 艣w. Antonim, drugi Chrystusa w Piecie mi臋dzy Dziewic膮 i 艣w. Janem, oba dzie艂a Andrei Della Robbia, we wsp贸艂pracy z jego synami Luc膮 znanym jako "Il Giovane" i Giovannim, p贸藕niejsze ni偶 o艂tarz w ch贸rze, datowane na lata 1490-1493. Przechodz膮c przez przegrod臋, docieramy do ch贸ru, najstarszej cz臋艣ci budynku, na ko艅cu kt贸rej, nad o艂tarzem, znajduje si臋 du偶y dossal, r贸wnie偶 z glazurowanej terakoty, przypisywany tylko Andrei della Robbia i wykonany w 1488 roku. Przedstawia on Dziewic臋 daj膮c膮 sw贸j 艣wi臋ty pas 艣wi臋temu Tomaszowi, pomi臋dzy 艣wi臋tymi Grzegorzem, Franciszkiem i Bonawentur膮. Luneta przedstawia Wiecznego w艣r贸d adoruj膮cych anio艂贸w, podczas gdy predella, kt贸ra zawiera tabernakulum eucharystyczne, jest ozdobiona anio艂ami i herbami rodzin Bartoli i Rucellai, kt贸re zleci艂y wykonanie dzie艂a. Kwadrant to wybrukowany plac zewn臋trznego belwederu, z kt贸rego mo偶na dosta膰 si臋 do wszystkich odwiedzanych miejsc sanktuarium; otoczony kamiennym murem, zawdzi臋cza swoj膮 nazw臋 zegarowi s艂onecznemu, zegarowi s艂onecznemu wyrytemu na 艣cianie dzwonnicy Bazyliki. Na placu znajduje si臋 du偶y drewniany krzy偶, osadzony w skale, za kt贸rym mo偶na obserwowa膰 sugestywn膮 panoram臋 doliny Casentino (widoczne s膮 r贸wnie偶 pozosta艂o艣ci zamku hrabiego Orlando di Chiusi). Po lewej stronie znajduje si臋 studnia pensjonatu: jest to XVI-wieczna cysterna, kt贸ra s艂u偶y艂a pielgrzymom i go艣ciom, wspania艂y przyk艂ad spontanicznej architektury, dzie艂o mnich贸w i r贸偶nych robotnik贸w, kt贸rzy pracowali nad ni膮 na przestrzeni czasu. Przed placem znajduje si臋 loggia Bazyliki Wi臋kszej; pod praw膮 loggi膮, uko艅czon膮 w 1536 roku, ale ca艂kowicie przebudowan膮 po II wojnie 艣wiatowej, znajduje si臋 Krucyfiks obejmuj膮cy 艣w. Franciszka, kopia z br膮zu wykonana z obrazu Hiszpana Murillo i dzie艂a Vincenzo Rosignoli, podarowana La Vernie w 1888 roku przez papie偶a Leona XIII. Ten sam artysta wykona艂 w 1903 r. br膮zowy pos膮g 艣w. Franciszka z ma艂ym ch艂opcem, umieszczony przy bramie wej艣ciowej do ca艂ego kompleksu religijnego. Budowa Bazyliki G艂贸wnej zosta艂a rozpocz臋ta obok ma艂ego ko艣cio艂a Santa Maria degli Angeli w 1348 roku, dzi臋ki wk艂adowi hrabiego Tarlato di Pietramala, a uko艅czona znacznie p贸藕niej, w 1509 roku, dzi臋ki wk艂adowi Arte della Lana z Florencji. Wychodz膮ca na Piazzale del Quadrante bazylika zosta艂a po艣wi臋cona Matce Bo偶ej Wniebowzi臋tej i konsekrowana w 1568 roku, a nast臋pnie kilkakrotnie przebudowywana w kolejnych latach. Przedstawia j膮 renesansowy portyk, kt贸ry rozci膮ga si臋 po prawej stronie prawie do dzwonnicy. Wn臋trze ma plan krzy偶a 艂aci艅skiego z pojedyncz膮 naw膮 i du偶ymi sklepieniami krzy偶owymi. Na 艣cianach znajduj膮 si臋 XVI i XVII-wieczne o艂tarze, a kilka kaplic otwiera si臋 na naw臋. W pomieszczeniu znajduje si臋 r贸wnie偶 kilka godnych uwagi o艂tarzy z glazurowanej terakoty: w pierwszym o艂tarzu po prawej stronie, w pobli偶u drzwi wej艣ciowych, znajduje si臋 tak zwana Madonna del Rifugio (lub Madonna tronuj膮ca z Dzieci膮tkiem mi臋dzy 艣wi臋tymi Onofrio, Antonim Opatem, Mari膮 Magdalen膮 i Franciszkiem), dzie艂o z warsztatu Andrei Della Robbia i datowane na pocz膮tek XVI wieku, kt贸re pochodzi z pustelni Sant'Onofrio i zosta艂o przeniesione tutaj w 1874 roku. Po prawej stronie znajduje si臋 Kaplica Relikwii z 1635 r., w kt贸rej przechowywany jest mi臋dzy innymi habit 艣w. Franciszka, podarowany hrabiemu Alberto Barbolaniemu, gdy 艣wi臋ty, kilka dni po otrzymaniu stygmat贸w, opu艣ci艂 La Vern臋, aby wr贸ci膰 do Asy偶u i zatrzyma艂 si臋 na zamku Montauto. Hrabiowie przechowywali habit w swoim zamku, dop贸ki w 1503 r. Republika Florencka nie zabra艂a go i umie艣ci艂a w klasztorze franciszkan贸w San Salvatore al Monte alla Croci we Florencji, kt贸ry zosta艂 uko艅czony kilka lat wcze艣niej. W 1571 roku Kosma I przeni贸s艂 habit do ko艣cio艂a w Ognissanti, gdzie pozosta艂 do wiosny 2001 roku, kiedy to zosta艂 przeniesiony do La Verna. Resztka jego krwi jest przechowywana w g贸rnej cz臋艣ci, a inne relikwie s膮 przechowywane w relikwiarzach w gablotach. Po艣rodku nawy, za bocznym wej艣ciem do ko艣cio艂a, znajduj膮 si臋 dwie eleganckie ma艂e renesansowe kaplice, w neobrunelijskim stylu architektonicznym, w kt贸rych znajduj膮 si臋 dwa inne wa偶ne reliefowe o艂tarze z terakoty: w lewej, po艣wi臋conej Zwiastowaniu, znajduje si臋 dzie艂o Andrei della Robbia o tej samej nazwie, datowane na 1475 r., zam贸wione przez rodzin臋 Niccolini, pierwsze dzie艂o "robbiana", kt贸re dotar艂o do La Verna. W bli藕niaczej kaplicy po prawej stronie, nale偶膮cej do rodziny Brizi z Pieve Santo Stefano i po艣wi臋conej Narodzeniu Pa艅skiemu, znajduje si臋 dzie艂o o tej samej nazwie, r贸wnie偶 autorstwa Andrei Della Robbia, ale nieco p贸藕niejsze ni偶 drugie, datowane na 1479 rok. Dalej, w pobli偶u prezbiterium i wej艣cia do zakrystii, znajduje si臋 kaplica Ginori, ma艂a kaplica boczna o wyrafinowanym neorenesansowym smaku, zam贸wiona przez ksi臋cia Piero Ginori Conti pod koniec XIX wieku i konsekrowana przez biskupa Emanuele Mignone w 1939 roku. Nad kaplic膮 znajduje si臋 bogato rze藕biona drewniana skrzynia, kt贸ra niegdy艣 zawiera艂a interesuj膮ce organy z 1586 roku przypisywane Onofrio Zeffirini z Cortony, a dzi艣 zawiera piszcza艂ki czwartej klawiatury (Expressive Echo). Po obu stronach 艂uku triumfalnego znajduj膮 si臋 dwie p艂askorze藕by, r贸wnie偶 z glazurowanej terakoty, przedstawiaj膮ce 艣w. Franciszka i 艣w. Antoniego Opata (ok. 1475-80) autorstwa Andrea della Robbia. Marmurowy o艂tarz g艂贸wny zosta艂 umieszczony w 1721 roku. Franciszka i 艣w. Antoniego Padewskiego oraz dwa anio艂y, dzie艂a sygnowane przez Gaetano Masoni i datowane na 1731 rok. O艂tarz, z bocznymi 艣cianami, zamyka dost臋p do prezbiterium, w kt贸rym znajduje si臋 ch贸r z 1495 roku, sk艂adaj膮cy si臋 z dw贸ch rz臋d贸w orzechowych stall, kt贸re w centralnej cz臋艣ci posiadaj膮 inkrustacje przedstawiaj膮ce 艣wi臋t膮 Mari臋 od Wniebowzi臋cia, 艣wi臋tego Wawrzy艅ca i b艂ogos艂awionego Jana, XX-wieczne dzie艂o Fra Leonardo Galiberti da Legnaia. Lektorium w centrum pochodzi z 1509 roku, inkrustowane przez Piero di Zanobi. Na ch贸rze znajduj膮 si臋 r贸wnie偶 organy piszcza艂kowe Tamburini opus 300, zainaugurowane w 1926 roku. Zosta艂y one odrestaurowane i powi臋kszone w 1951 r., a nast臋pnie w 1967 r. przez firm臋 Cav. Giuseppe Zanin z Camino al Tagliamento (UD), zwi臋kszaj膮c liczb臋 rejestr贸w z 62 do 90, a liczb臋 piszcza艂ek z 3000 do oko艂o 5700. Jest nap臋dzany elektrycznie i ma dwie konsole, obie z czterema klawiaturami po 61 nut ka偶da i wkl臋s艂o-radialnym peda艂em z 32 nutami. Boczna kaplica po lewej stronie prezbiterium, tu偶 za prostymi organami rodziny Ridolfi, jest natomiast po艣wi臋cona Wniebowst膮pieniu Jezusa, z imponuj膮cym dzie艂em o tej samej nazwie z glazurowanej terakoty, autorstwa Andrei Della Robbia i jego syna Luca II Bartolomeo, znanego jako Il Giovane, wykonanego w latach 80-tych XV wieku dla o艂tarza g艂贸wnego i przeniesionego tutaj w 1601 roku. Dalej w kierunku wej艣cia znajduje si臋 kaplica San Michele, bli藕niacza i symetryczna do kaplicy relikwii, w kt贸rej znajduj膮 si臋 szcz膮tki b艂ogos艂awionego Giovanniego della Verna (lub da Fermo), XIII-wiecznego zakonnika, kt贸remu Chrystus ukaza艂 si臋 w miejscu kaplicy bukowej, ma艂ego kamiennego budynku w lesie nad sanktuarium. Micha艂em Archanio艂em, Archanio艂em Gabrielem, Archanio艂em Rafaelem i innymi 艣wi臋tymi autorstwa Emanuele da Como, oko艂o 1670-71 r., w kt贸rym znajduje si臋 pobo偶ne i archaiczne odtworzenie XVI-wiecznej toska艅skiej i umbryjskiej tradycji malarskiej. Antoniego z Padwy i Dzieci膮tkiem Jezus w ostatniej kaplicy przy wej艣ciu, sygnowany i datowany na 1670 r., kt贸ry dodaje do pobo偶nego tonu purystyczny klasycyzm podobny do Carlo Dolci w Toskanii. Z bazyliki bracia mieszkaj膮cy w La Verna udaj膮 si臋 w uroczystej procesji dwa razy dziennie (o 14:00 i o p贸艂nocy) do kaplicy Stygmat贸w. W uroczysto艣膰 Stygmat贸w (17 wrze艣nia), a tak偶e przy innych okazjach, wiele wsp贸lnot parafialnych z okolicy lub wiernych i turyst贸w z dalszych okolic odwiedza te miejsca. Wychodz膮c z prawej strony renesansowego portyku bazyliki g艂贸wnej, najpierw znajdujemy przej艣cie na ty艂ach klasztoru, po艂膮czone z brukowan膮 艣cie偶k膮 prowadz膮c膮 do ma艂ego parkingu w lesie, a nast臋pnie, przez 艂uk na drugim portyku, znajdujemy dost臋p do korytarza Stygmat贸w, kt贸ry jest ca艂kowicie zakryty. Tutaj, w ma艂ej otwartej kaplicy, po艣wi臋conej hrabiemu Checco di Montedoglio i zawieraj膮cej Piet臋 mi臋dzy 艣wi臋tymi Janem Ewangelist膮, Mari膮 Magdalen膮, Franciszkiem, Micha艂em Archanio艂em, Antonim Padewskim i Jerome, mo偶na podziwia膰 malowan膮 p艂askorze藕b臋 z majoliki, dzie艂o rze藕biarza Santi Buglioni i jego asystent贸w, datowane na oko艂o 1525-1532. 艁ukowe przej艣cie prowadzi nast臋pnie do ca艂kowicie zadaszonego Korytarza Stygmat贸w, zbudowanego w latach 1578-1582. W korytarzu tym od 1431 r. odbywa si臋 codzienna procesja Godziny Nony. Korytarz zosta艂 udekorowany ju偶 w 1672 roku przez ks. Emanuele da Como freskami, kt贸re wkr贸tce uleg艂y zniszczeniu, z kt贸rych luneta z Madonn膮 della Scala, zbli偶ona do maniery Sassoferrato, pozostaje dobrze zachowana. Freski zosta艂y odnowione w 1840 roku przez Luigiego i Giovanniego Ademollo, kt贸rych praca jest nadal widoczna w trzech ostatnich panelach. Wi臋kszo艣膰 fresk贸w, kt贸re mo偶na zobaczy膰 dzisiaj, z epizodami z 偶ycia 艣w. Franciszka w osiemnastu panelach, zosta艂a namalowana przez Baccio Maria Bacci w dw贸ch etapach, w latach 1929-1962, w celu zast膮pienia zniszczonych fresk贸w z XVII wieku. Mniej wi臋cej w po艂owie korytarza, po prawej stronie znajduj膮 si臋 drzwi prowadz膮ce na zewn膮trz, gdzie dalej znajduje si臋 "艂贸偶ko" 艣w. Jest to ma艂a grota, w kt贸rej 艣wi臋ty odpoczywa艂 na go艂ej ziemi; ze wzgl臋du na pl膮drowanie tej samej ziemi groty przez lata przez turyst贸w i tym podobnych, 偶elazna siatka ochronna zosta艂a p贸藕niej umieszczona nad sam膮 ziemi膮. Lewa strona korytarza jest ograniczona zewn臋trzn膮 brukowan膮 i r贸wnoleg艂膮 艣cie偶k膮, kt贸ra prowadzi do innych miejsc modlitwy i medytacji 艣wi臋tego, takich jak kamie艅 spicule. Id膮c dalej korytarzem do ko艅ca, dociera si臋 do staro偶ytnej pustelni, a nast臋pnie do wej艣cia do Kaplicy Stygmat贸w. Na ko艅cu Korytarza Stygmat贸w dociera si臋 do obszaru klasztoru charakteryzuj膮cego si臋 r贸偶nymi ma艂ymi pomieszczeniami; po prawej stronie znajduje si臋 kaplica Loddi z przej艣ciem do staro偶ytnej pustelni. Dalej dochodzi si臋 do ma艂ego pomieszczenia znanego jako Kaplica Krzy偶a, z Oratorium 艣w. Antoniego, Kaplic膮 艣w. Bonawentury i 艣w. Sebastiana po lewej stronie (ta ostatnia wychodzi na zewn膮trz przepa艣ci) oraz Kaplic膮 Matki Bo偶ej Schod贸w po lewej stronie. Dalej w d贸艂 wchodzi si臋 do s艂ynnej Kaplicy Stygmat贸w, serca sanktuarium, kt贸re zosta艂o wzniesione w miejscu cudownego wydarzenia oko艂o 1263 roku. Jednonawowe pomieszczenie przykryte jest sklepieniem krzy偶owym. Tablica na pod艂odze wskazuje miejsce, w kt贸rym podobno mia艂 miejsce cud stygmat贸w. Nad drzwiami znajduje si臋 tondo autorstwa Andrei della Robbia i uczni贸w warsztatu z Madonn膮 i b艂ogos艂awi膮cym Dzieci膮tkiem, datowane na lata 1480-1485. Na tylnej 艣cianie znajduje si臋 monumentalny 偶ebrowany o艂tarz, r贸wnie偶 z glazurowanej terakoty, przedstawiaj膮cy Ukrzy偶owanie w艣r贸d anio艂贸w, Madonn臋, 艣w. Jana, 艣w. Franciszka i 艣w. Jerzego w 偶a艂obie, z herbami rodziny Alessandri i wykonany w 1481 roku przez Andrea della Robbia, najwi臋kszy z dzie艂 artysty. Nowe Muzeum Verna zosta艂o otwarte w 2002 roku; zosta艂o zamkni臋te w 1978 roku po kradzie偶y. Muzeum, do kt贸rego wst臋p jest bezp艂atny, mie艣ci si臋 w siedmiu du偶ych XV-wiecznych pokojach i obejmuje wa偶ne pomieszczenia z 偶ycia klasztornego staro偶ytnego klasztoru. Na wystawie znajduj膮 si臋 XV-wieczne iluminowane ksi臋gi ch贸ralne, wyposa偶enie liturgiczne, malowid艂a 艣cienne i obrazy. Znajduje si臋 tu r贸wnie偶 polichromowany drewniany krucyfiks przypisywany Giovanniemu Angelo Montorsoli oraz ceramiczne popiersie przypisywane Andrei della Robbia. Nast臋pnie znajduje si臋 pomieszczenie po艣wi臋cone staro偶ytnej aptece i pracowni aptekarskiej, z p贸艂kami, majolikowymi wazami, albarellami i alembikami. W cz臋艣ci klasztornej znajduje si臋 rzadki przyk艂ad XVIII-wiecznego zegara kolumnowego z podpisem Francesco Nuzzi di Rincine, kt贸ry zosta艂 odrestaurowany i nadal dzia艂a. W muzeum znajduj膮 si臋 r贸wnie偶 instrumenty naukowe, takie jak tarcze zegarowe, klepsydry i wieczny kalendarz. Bardzo interesuj膮cy przyrodniczo jest monumentalny las La Verna, kt贸ry dotrwa艂 do naszych czas贸w dzi臋ki umiej臋tnej pracy franciszkan贸w, kt贸rzy opiekowali si臋 nim przez wieki, w doskona艂ej harmonii mi臋dzy cz艂owiekiem a natur膮. G艂贸wny las reprezentowany jest przez drzewostan bukowo-jod艂owy, kt贸rego okazy osi膮gaj膮 50 metr贸w wysoko艣ci i 艣rednic臋 do 180 cm. W p贸艂nocno-zachodniej cz臋艣ci rezerwatu znajduje si臋 czysty las bukowy. Las charakteryzuje si臋 r贸wnie偶 niezwyk艂ym bogactwem botanicznym i obecno艣ci膮 licznej fauny, kt贸ra obejmuje cztery gatunki zwierz膮t kopytnych, jelenie, daniele, sarny i dziki, a tak偶e ich naturalnego drapie偶nika, wilka. Wyst臋puj膮 tu r贸wnie偶 liczne gatunki ptak贸w, w tym puchacze i soko艂y w臋drowne.
Mapa:
Sanktuaria w pobli偶u: